395-30.6.2017-SOVYETLERDE FOTOĞRAF-10- Fotoğrafçı bir aile; Baba Karl Bulla ve oğulları*

Evrensel gazetesi

Kadraj köşesi

395) 30 haziran 2017

özcan yaman

SOVYETLERDE FOTOĞRAF-10-

Fotoğrafçı bir aile; Baba Karl Bulla ve oğulları*

Baba Karl Bulla (1855-1929), Bulla kardeşler Viktor Bulla (1883-1938)

Ve Aleksander Bulla (1881 - 1934)

1920 / 1930’ların fotoğrafçıları ve fotoğraf örnekleriyle devam edelim.

Karl Bulla, 1855'de Prusya'da doğan ünlü bir Rus fotoğrafçıydı. Rusya'da "fotoğrafın babası" olarak anılıyordu. Daha 1886'da kamerasını sokaklara çevirmişti. Fotoğraf ve baskı tekniklerinin ilerlemesiyle 1894'te kartpostallar, gazete ve dergilerde fotoğrafları kullanıldı. O günkü koşullarda Bulla’nın fotoğraflarının kullanımı imajını artırdı. Bulla reklamını verdiği gazetelerde reklamını şöyle yapıyordu; " Usta fotoğrafçı-illüstratör Karl Bulla, resimli dergiler için her yerde dışarıda, içeride veya gece yapay ışık altında fotoğraf çekiyor"

1916'da Karl Bulla, firmasının yönetimini oğulları Alexander ve Victor'a devretti ve Ösel Adası'na taşındı (Estonya). 1929'da ölümüne dek etnografik fotoğraflar çekerek ve Estonya'lı çocuklara fotoğrafın temellerini öğreten sakin bir hayat yaşadı.

1935 yılında, Yaklaşık 132.683 negatiften oluşan Bulla ailesinin fotoğraf koleksiyonu Ekim devriminin arşivlerine ve Leningrad Bölgesi sosyalist inşasına teslim edildi. Arşiv, büyüdü ve şimdi Karl Bulla'nın ve oğullarının yaptığı 200,000'den fazla negatiften oluşan bir arşiv geriye kaldı.

Karl Bulla’nın oğlu Viktor Bulla 1899'da St. Petersburg'da bir İngiliz okuluna gitmiş ve Almanya'da fotoğraf eğitimine başlamıştır. Çalışmalarını tamamladıktan sonra kardeşi Aleksander ile babasının fotoğrafçılık firması Bulla’da fotoğrafçılığa başlamışlardır.

Viktor'un on dokuz yaşında iken Rus-Japon savaşı boyunca Sibirya Rezerv Tugayı'nın fotoğraf muhabiri olarak çalıştı. Başarılarından dolayı cesaret ödülü olarak Gümüş Madalyayı almıştır.

Savaştan sonra, aile fotoğraf ajansında bir foto muhabir olarak çalıştı. 1909'da kardeşi Aleksander ile bir belgesel film şirketi olan Apollo'yu kurdu. Viktor, ortaklığın kameramanı, yapımcısı ve yönetmeniydi. Apollo, spor olaylarını içeren haber filmleri, doğa filmleri üretti ve dağıttı. Klasik edebiyat eserlerinin sinemaya uyarlanmalarında çalıştı.

Birinci Dünya Savaşı'nın başlangıcından sonra Viktor, 1917-1918 yıllarının devrimci olaylarını çeken ve “1917 Şubat Devrimiyle Petrograd Devrimi” başlıklı bir belgesel filmin yaratılmasında yer alan aile fotoğraf ajansında çalışmaya döndü.  Dinamik ve karanlık çekimleri, Sergei Eisenstein ve M. Chiaureli'nin 1917 devrimiyle ilgili filmlerin yaratımında temel oluşturdu.

Viktor, Ekim 1917 ayaklanmasının olaylarını fotoğrafladı ve Petrograd Sovyetinin filmlerinde fotoğrafçılık yaptı. Lenin'i 1919 - 1920'de Rus Komünist Partisi'nin sekizinci ve dokuzuncu kongresinde, 1920 - 1921'de Komintern'in ikinci ve üçüncü kongrelerinde çeken fotoğrafçıdır. Lenin'in film ve fotografik tasvirlerinin öncülerinden biriydi . Birçok ünlü Rus Lider Grigori Zinovyev , Lev Kamenev , Stalin ve diğer Sovyet ve Parti liderlerinin portresini oluşturdu.

1928'de Viktor ve kardeşi Aleksander, Bull kardeşler olarak Sovyet fotoğrafçılığına 10 yıl boyunca 30 fotoğraf gönderdi . Jüri Viktor'a onursal bir diploma verdi. 

*https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:Klj9M3r8xsIJ:https://en.wikipedia.org/wiki/Viktor_Bulla+&cd=2&hl=tr&ct=clnk&gl=tr

foto viktor bulla

viktor bulla

May 1st1920

394) 23 haziran2017 - SOVYETLERDE FOTOĞRAF-9- 1920-1930’lar...

Evrensel gazetesi

Kadraj köşesi

394) 23 haziran2017

özcan yaman

SOVYETLERDE FOTOĞRAF-9-

1920-1930’lar...

 “Saraylar, tapınaklar, mezarlıklar ve müzeler için değil;

Hayat için çalışın.

Herkesin arasında, herkes için ve herkes ile birlikte çalışın.”

Aleksandr RODCHENKO

1917 Bolşevik Sosyalist Devrimi tarihin gidişatını değiştirdi. Fotoğraf bu değişimde üstlendiği rolü başarıyla yerine getirdi. Batı, “komünizm hayaletinden” korkusu yüzünden her alanda olduğu gibi fotoğrafta da Sovyet fotoğrafçıların tanınmasını bilinmesini engellemeye çabaladı. Bir anlamda da başarılı da oldular sayılır. Bugün fotoğraf denilince batılı fotoğrafçıların akla gelmesi ve bilinmesi bundandır. Fakat fotoğraf dünyasına katkıları görünürlüklerini sağlamıştır.

Sovyet fotoğrafçılar, parlak bir proleter geleceği bekledikleri gibi, fotoğrafın  proleteryanın hizmetinde nasıl kullanılabileceğini gösterdiler. Fotoğrafı belgesel ve deneysel iki ana damardan beslediler. 
1920'ler ve 1930'lardaki Sovyet fotoğrafçıları, devrimin ilerlemesi, vatanseverlik ve fedakârlık gibi canlı simgeler üzerine kurulmuş yeni bir mitoloji yarattı. Basım ve yayın teknolojilerindeki gelişmeler, gazetelerin, dergilerin ve afişlerin çoğalmasına neden oldu ve Rus nüfusunun büyük ölçüde okuma yazması bilmeyen bölümlerine ulaşmasını sağladı. 1920'lerin ve 1930'ların Sovyet fotoğrafçıları gerçek vizyonerlerdi.

1920-1930'ları Sovyet Fotoğrafçılığının erken dönemi olarak sayabiliriz.

Max Alpert (1899-1980), Nikolai Andreev ( Victor Bulla (1883-1938), Semyon Fridlyand (1905-1964), Alexander Grinberg (1885-1979), Sergey Ivanov-Alliluev (1891-1979), Valentina Kulagina (1902-1987), Sergey Lobovikov 1870-1941), Moisei Nappelbaum, Nikolai Petrov (1874-1940), Aleksandr Rodchenko (1891-1956), Arkady Shaikhet (1898-1959), Arkady Shishkin (1899-1985), Mikhail Tarkhanov (1888-1962), Vasily Ulitin (1888-1976) ve M. Vitoukhnovsky (-)bu dönemin öne çıkan fotoğrafçılarıdır.(1)

Fotoğraf, 1930'larda sosyalist gerçekçiliğin yükselişiyle yeni Sovyet toplumunun en etkili sanat formu ve propaganda aracı oldu. 

Max Alpert

Max Alpert (1899-1980) Simferopol'da (Kırım) doğdu, ancak Odessa'ya yerleşti. 1919'da Kızıl Ordu'ya girdi. Hizmetin ardından Moskova'ya taşındı ve burada Rabochaia Gazeta ve Pravda'nın foto muhabiri olarak başladı.  Proje çalışmalarında; “Dnepr'deki hidroelektrik santrali”nin fotoğrafları ve “Fergana Kanalı”nın yapımı üzerine fotoğraf serileri önemlidir. Arkady Shaikhet ve Solomon Tules ile "Fillippov Ailesinin Hayatında Yirmi Dört Saat" projesinde çalıştı; 1930'ların başında Sovyet işçilerinin güvenli ve mutlu yaşantısını, kapitalist ülkelerdeki işçilerin yaşam tarzları arasındaki farkları kamuoyuna duyuran bir dizi gerçekleştirdiler. İkinci Dünya Savaşı sırasında Alpert TASS muhabiri olarak cephelerde çalıştı. Savaş sonrası Novosti basın ajansında muhabir olarak çalıştı.

*(1) http://www.nailyaalexandergallery.com/russian-photography

Foto: max alpert

max alpert-tabur komutanı 1942

max alpert

393) 16 haziran2017-SOVYETLERDE FOTOĞRAF-8- Dünyayı görmeyi öğrenmek...

Evrensel gazetesi

Kadraj köşesi

393) 16 haziran2017

özcan yaman

SOVYETLERDE FOTOĞRAF-8-

Dünyayı görmeyi öğrenmek...

Proletarya;

hayat ile geçmişin egemen sınıflarının ilgilendiği

sanat arasındaki keskin ayrıma nihayet son vermelidir.

Anatoli Lunaçarski

Sovyet fotoğrafçılığının iki büyük paylaşım savaşı (1914-1918 / 1940-1945) yılları ortasında geliştiğini söyleyebiliriz. Sinema ve fotoğraf “Kamera bir silahtır” sloganıyla sınıf mücadelesinin içinde ve gelişiminde kendini göstermiştir. 1917 Sovyet devrimi fotoğrafçılara ütopyaların gerçekleşmekte olduğu inancını verdi. Devrimin başarıya ulaşması için çalıştılar. Sosyalizmin başarıya ulaşmasında fotoğrafı ve sanatı yeni bir içerikle kullandılar. Sovyet fotoğrafçıları dünyayı görmeyi öğrettiler.

Alexander Rodchenko, Mayakovsky gibi çok yönlü sanatçılar hem devrime sahip çıkmışlar bir militan olarak katılmışlar hemde fotoğrafı propaganda, eğitim ve sanat alanlarında düşünceye biçim vermede bir araç olarak kullanmışlardır.

Devrim öncesi ve sonrasında Sovyet fotoğrafçılığı deyince tarihe not edilen adları burada anmanın önemli olduğunu düşünüyorum.

Mikhail Nastyukov (1840-1883) Andrei Osipovich Karelin (1837-1906), Johann Paul Raul (?),Ivan Fedorovich Barschevsky (1851-1948), Dmitri Ivanovich Yermakov (?),Nikolay Sergeevich Krotkov (?)Peter Braborkov (?) Vasiliy (William) Carrick (1827 – 1878), Yevgeny Vishnyakov (1841 - 1916), Sergei Levitsky (1819-98), Maksim Petrovich Dmitriev (1858-1948), Leonid Vladimiroviç Shokin (1896-1962), Benjamin Leontevich Metenkov (1857-?)

Alexander Rodchenko (1891-1956), Vlademir Mayakovski (1893-1930) El Lissitzky (1890- 1941) Yevgeny Khaldei (Chaldej) (1917-1997),( Boris Ignatovich 1899-1976), Naum Granovsky (1898-1971), Mark Markov-Grinberg (1907-2006), Arkadiy Shishkin (1899-1985), Eleazar Langman (1895-1940), Erwin Volkov (1920-2003), Igor Gnevashev (1936-2016) Igor Zotin (1939-), Arkadiy Shaikhet (1898-1959) Mikhail Prekhner (1911-1941), Pyotr Otsup (1883-1963), Yakov Ryumkin (1913-1986), Alexander Ustinov (1909-1995), Andrey Knyazev (1932-2003), Vasily Egorov (1914-2007), Semyon Friedland (1905-1964), Dimitry Baltermants (1912-1990), Alexander Grinberg (1885-1979), Max Alpert (1899-1980)...

Sosyalist ideolojinin sanat kuramı olarak “Sosyalist Gerçekçilik” sanat akımlarıyla sorunlar yaşamıştır. Fütürizm, Avangard, Dada, Konstrüktivizm, Süprematizm, Sembolizm vb. ile nasıl bir sosyalist anlayış olabileceği çokca tartışılmıştır. Sanat akımlarının içerikleri değişmiş, yenilenmiştir. Sovyet devrimi sanatın iktidarını Avangart sanat akımına bırakmış ama süreç içinde çatışmalar kaçınılmaz da olmuştur. Farklı bakış açılarıyla ilerlemiş ve dünyayı etkileyen ya da bir döneme damga vurmuş sanat akımları olarak tarihe geçmişlerdir.

Bu durum fotoğraf içinde geçerlidir. Sovetskoe foto (Sovyet fotoğrafçılığı) dergisi 1926’da yayınlanır. Sovetskoe'nun ilk sayısının kapağınıda rodechenko tasarlar,  sayfalarında, Rodchenko da dahil olmak üzere avantgard fotoğraf sanatçılarının fotoğrafları yayınlanmıştır.  Hatta biçimci olmakla suçlanarak (yabancı ve elit bir tarzı yansıttıklarını ima edilerek) kınanmıştır. 1928'de Rodchenko'yu Batı Avrupa fotoğraf sanatçıları László Moholy-Nagy ve Albert Renger-Patzsch'ın konusunu ve kompozisyonlarını biçim olarak taklit etmekle suçladılar. 1934'te hükümet, yalnızca sosyalist gerçekçiliğin proleter tüketime uygun olduğunu ve Rodchenko'nun buna uyduğuna karar verdi. Bununla birlikte sanat derneklerinde Rodchenko’ya görevler verildi. O dönemlerde yayınlanan dergilerde “Sosyalist Gerçekçilik” kuramı geçerli olmak üzere zaman zaman farklı sanat anlayışları hakim oldu. Fotoğraf bu bağlamda gelişti. Fotoğrafçılar yeni anlayış ve biçimleri geliştirdiler kullandılar. Manzara, portre, Belgesel, Soyut, foto jurnalizm gibi alanlarda özgün çalışmalara imza attılar. Dünyaya örnek oldular.

Haftaya bazı fotoğrafçıların çalışmalarından örneklerle devam edeceğiz.    

Afiş: rodchenko-Constructivism3_detail_em

392) 9 haziran2017- SOVYETLERDE FOTOĞRAF-7- Herkes Fotoğraf Çekebilir...

Evrensel gazetesi

Kadraj köşesi

392) 9 haziran2017

özcan yaman

SovetskoePhoto_1926-01-ilk sayı tasarım: Rodecenko

SOVYETLERDE FOTOĞRAF-7-

Herkes Fotoğraf Çekebilir...

“...Ya yıldızlara götüreceğiz hayatı,

ya da dünyamıza inecek ölüm...”

Nazım Hikmet

Ekim devrimi sonrası Almanya’da 1921 yılında “Sowjet Russland im Bild” (Fotoğraflarla Sovyetler Birliği) yayınlanır. 1922’de 10.000 tirajla "Orak ve Çekiç" (orak & Hammer) dergisi yayınlanmaya başladı. 1924 yılında ise 180.000 tiraja ulaşmıştı.

1925’te ise “AIZ ( Arbeiter Illustrierte Zeitung/Resimli İşçi dergisi)” Orak ve Çekiç dergisinden aldığı mirası geliştirdi. Bir yandan batıya genç Sovyetleri anlatıp tanıtırken diğer yandan da Sovyet devriminin ideolojik açılımlarını sayfalarına taşıyordu. Hitlerin iktidara gelişine kadar düzenli yayınlanan dergi kapandığında haftalık 500.000 tirajı aşmıştı.  “Herkes Fotoğraf Çekebilir” sloganıyla  İşçilere fotoğraf çekimleri öğretiliyor ve işçilerden gelen fotoğraflar yayınlanıyordu. İşin öznesi işçi sınıfı olduğuna göre işçilerin fotoğrafla ilişkileri sağlanmalı ve kendi gerçeklerini kendilerinin gözünden göstermek düşüncesi başarılı olmuştu.

Dergi bununla sınırlı olmayıp dönemin önemli sanatçı ve düşünürlerinin katkılarınıda sayfalarına taşımış teorik bilgileri de okurlarıyla paylaşır duruma getirmiştir.

1926 yılında Sovyetlerde “Proletarskoe foto (Proletarya fotoğrafı)” ve “ Sovetskoe foto” “Sovyet Fotoğrafı” dergisi yayınlanmaya başlayınca AİZ dergisi ile ortak yayın stretejisi sürdürülmüştü.

1931-1933 yıllarında biri Proletarskoe foto (Proletarya fotoğrafı), 1942-1956 yıllarında İkinci Dünya Savaşı ve savaşın etkileri nedeniyle iki duraklama yaşandı. Yayın çizelgesi zaman zaman düzensiz olsa da, Sovetskoe foto, fotoğraf, fotoğrafik süreçler, fotoğrafik kimyasallar ve ekipmanlarla ilgili çalışmalar,  mektuplar, makaleler ve fotoğraf denemeleri içeren aylık bir dergi olarak sürdü. Öncelikle Sovyet amatör fotoğrafçılarından ve fotoğraf klüplerinden oluşan yerli bir kitleye hitap ederken, Semyon Fridlyand gibi uluslararası ve profesyonel fotoğrafçıların eserlerini de içeriyordu. Sovetskoe'nun sayfalarında, Aleksandr Rodchenko da dahil olmak üzere avant-garde fotoğraf sanatçılarının eserleri, yayınlanmıştır. 1931'de, fotoğrafçılık görevini "sosyalizm için bir silah" olarak ilan eden Rus Proleter Fotoğraf Gazetecileri Birliği'nin (ROPF) kurulması ile doruk noktasına ulaştı. Gerçekliğin yeniden inşası “Sosyalist Gerçekçilik “ anlayışı "Sovetskoe foto”nun ideolojik bakış açısını oluşturuyordu.  Dergiler başından itibaren işçi fotoğrafçılığı anlayışıyla, orta ve kuzey Avrupa ile Amerika'daki sol hareketlere kadar genişleyecek; Bu sonuçlar İspanya ve Fransa'daki Halk Cephesi deneyimlerini ortaklaştıracaklardı.  1939'da İspanya İç Savaşı'nın sona ermesiyle ve İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte yeni dünya düzenine karşı Sergei Tretyakov, David Seymour, Robert Capa, Paul Strand, Tina Modotti, Walter Ballhause ve Max Alpert gibi pek çok kişinin katkı ve katılımıyla  uluslar arası dayanışma güçlendirilmiştir.

İşçi-Fotoğraf Hareketi, (1926-1939) Dergiler aracılığıyla, belgesel anlatım ve işçi sınıfı bilinci arasındaki bağı gösteriyor; yeni bir politik ve sosyal idealin kurulmasında imajların önemini keşfediyor ve iktidar mücadelesinin temsil mücadelesi ile başladığını gösteriyordu.

1929 yılından itibaren oluşturulan işçi-fotoğrafçı grupları “AİZ ve Sovyet Foto”yu örnek alarak İsviçre, Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Hollanda ve Büyük Britanya’da yaygınlaştı. Budapeşte, Bratislava, Viyana, Prag ve Meksikada farklı belgesel çevreler ve kısmen iyi örgütlenmiş siyasallaşmış sosyal belgesel fotoğrafçılar örgütlendi.

(Haftaya devam edeceğiz.)

SovetskoePhoto_mayakovsky

SovetskoePhoto_ fotoğrafçıları-1926-