İÇERİDEN DIŞARIYA ÖZGÜRLÜK KARİKATÜRLERİ
A.Kerim Aktaş, Ayhan Bozkaya, Barış İnan, Cenan Genç,
Hüseyin Yıldırım, M.Enes Tunç, Mehmet Boğatekin, Melih Gürler, Mustafa
Ağcakaya, Ömer (Raman) Özdurak, Serdar Sürücü, Ahmet Bilge, Aynur Epli, Cemal
Bozkurt, Haydar Bayar, Kemal Ayhan, Mahmut Ulusan, Menaf Osman, Musa Kart,
Nurettin Erenler, Özlem Özdemir, Zehra Doğan.
İsimlerini okuduğunuz bu arkadaşlar ‘’Duvarları Delen Çizgiler’’ adlı karikatür
kitabıyla bir araya geldiler. Hapishane dediğimiz içeriden, Dışarıya özgürlük duygularını
paylaştılar.
Görülmüştür.org tarafından organize edilip, Homur Mizah
Grubu’nun desteğiyle kolektif bir çalışmanın ürünü olarak gerçekleştirilen
kitap aynı zamanda orijinallerinin sergilenmesiyle il il gezmekte. Ayrıca
yurtdışında da sergilenmesi planlanmakta.
Görülmüştür.org. adına Adil Okay bu çalışmalarına ilişkin
şöyle diyor; ‘’ Hapishanelerde yaşanan hak ihlallerine dikkat çekmek, tecrit
edilen mahpusların sesini duyurmak amacıyla sekiz yıldır faaliyet gösteren,
ülkede ve Avrupa’da bu temada çeşitli sergiler açan “Görülmüştür Ekibi” olarak,
HOMUR Karikatür ve Mizah Grubu’nun
desteğini alarak, “Duvarları Aşan Çizgiler” adını verdiğimiz yeni bir proje
hazırladık. Bu amaçla onlarca hapishaneye girerek, halen tutuklu veya hükümlü
olan ressam ve karikatüristlere ulaştık. Onlardan yaratıcılıklarını görünür
kılacağımız projemize katılmalarını, “Özgürlük” temalı karikatürler çizmelerini
istedik.
OHAL’den sonra hapishanelerde sürgün ve sevkler hız
kesmediğinden bazı karikatüristlere ulaşmada zorlandık. Taahhütlü
mektuplarımız, fakslarımız hapishanelerde kayboldu, bazıları da “Görülmüştür –
Kurumda yoktur” mührüyle geri döndü. Kimi zaman da hapishanelerde sık uygulanan
“iletişim cezaları” nedeniyle sahibine verilmedi. Mahpus karikatüristlerle
bağlantı kurmayı üstlenen bu projenin mimarı yazar Adil Okay, üç ay boyunca
postane kapılarında mesai harcadı. Uzun uğraşlardan sonra ulaşabildiğimiz
mahpuslardan 20’si çizdikleri özgün karikatürlerini bize yollayıp projemize
katkı sundular. Tutuldukları hücrelerde yetersiz malzemeyle çalışarak
üretilebileceğini gösterdiler. Örneğin gazeteci ve ressam Zehra Doğan’ın,
tahliye olmadan önce boyalı kalem, fırça, tuval gibi malzemelerin yasak olduğu
Tarsus Kadın Hapishanesinde, regl kanını, tentürdiyodu ve sebze artıklarını
kullanarak boya yaptığını öğrendik. Cebrail Çakto adlı mahpus, davetimizi
aldığını ama apar topar eşyalarını, resim yapmak için kullandığı araç
gereçlerini alamadan sürgüne gönderildiğini, getirildiği Rize Kalkandere
hapishanesinin kantininde de bu malzemelerin satılmadığını yazdı. Dönem dönem
basında da yer alan, TBMM’sinde Soru Önergeleri’ne konu olan bu keyfi yasaklar
saymakla bitmez. Bu yasaklara, inanılmaz engellere rağmen elimizde 70’a yakın
karikatür birikti ve birçok kentte sergimizi açtık. Tabi daha ulaşamadığımız
yüzlerce mahpus çizerin olduğunu, hapishanede o zor koşullarda üretenlerin
sayısının bu sergide / kitapta yer alanlardan fazla olduğunu belirtmek
istiyoruz.
Bu projede amacımız
a)2019 Yılı itibariyle hapishanelerde sayıları her geçen gün
artan 260.000 tutuklu ve hükümlünün varlığını dışarıdakilere yeniden
anımsatmak,
b)İçerinin sesini, içeridekilerin rakam – istatistik
olmadığını, dışarıdaki insanlara göstermek, duyurmak,
c)Hapishane idarecilerinin “rehabilatasyon” yerine akıl
almaz disiplin cezalarıyla, yasaklarla tecrit ettiği mahpus sanatçıların ruhsal
sağalmalarına katkı sunmak,
d)Hapishanelerde plastik sanatlarla ilgilenen mahpusları
teşvik etmek. Kendilerini ifade olanağı sağlamak,
e)Bazı hapishanelerde “Hapishane yönetmeliği - tüzük yok
sayılarak” keyfi olarak konulan renkli kalem yasaklarına dikkat çekmek, en
azından Türkiye’nin de imzaladığı (2006) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin
Cezaevi Kuralları’na uyulmasını sağlamak, Türkiye’deki 400’e yakın hapishanenin
çok azında faaliyette olan “Sanat atölyeleri”nin işlevli hale getirilmesi için
kamuoyu oluşturmaktır. ‘’ Kitap basılmak
üzereyken gelişen son durum ile ilgili açıklamayı da not edeyim.
‘’...Tarsus hapishanesinde çizdiği 3 karikatürle katkı sunan
gazeteci ressam Zehra Doğan, bu süreçte tahliye oldu. Cumhuriyet Gazetesi
çizeri Musa Kart ise kitap yayına hazırlanırken, 25 Nisan 2019’da 5 Cumhuriyet
yazarı ile birlikte yeniden tutuklanıp, hapishaneye götürüldü. Musa Kart’a bu
kısa zaman diliminde ulaşma imkânı bulamadığımızdan basından seçtiğimiz iki
karikatürüne kitapta yer verdik.’’
Ütopya yayınları tarafından
kuşe kağıda 14x20 ebadında, 64 sayfa olarak yayınlanan kitap, özellikle
içerde ve dışarıda tecrit ve yıldırma politikalarına karşılık açlık ve ölüm oruçları
gerçekliğinin yaşandığı bugünlerde hapishanelerden gelen esintiyi hissetmek
isterseniz bu kitapçığı edinmenizi öneririm.
İletişim için: Görülmüştür Ekibi (www.gorulmustur.org) adresinden ulaşabilirsiniz.
