386) 21 nisan 2017-SOVYET’LERDE FOTOĞRAF

Evrensel gazetesi

Kadraj köşesi

386) 21 nisan 2017

 özcan yaman

foto-Yevgeny Khaldei bulgaristan 1944

SOVYET’LERDE FOTOĞRAF

“Bütün fotoğraflar, unuttuklarımızı hatırlatmak için vardır.

Bu açıdan bakıldığında fotoğraf; resmin tam tersidir.

Resim, ressamın hatırladığını kaydeder.

Her insan, her birimiz farklı şeyleri unuttuğumuz için

bir fotoğrafın bir resimden daha farklı biçimde,

ona bakana göre anlamı değişebilir…” JOHN BERGER

Hem 1 Mayısın yaklaşması hem de büyük ekim devriminin 100. yılı dolayısıyla birkaç hafta sürecek bir yazı dizisine başlamanın uygun olacağını düşündüm. “Sovyet’lerde Fotoğraf” konusundaki araştırmalarımı paylaşmak istiyorum.

Benim yaş kuşağım ve öncellerimizin çok iyi bilip hatırlayacakları gibi “RUS MALI” “USSR” “SSCB” ve fotoğraf deyince akla hemen ZENİT ve LUBİTEL  gibi fotoğraf makineleri markaları gelir. Çoğumuzun dudaklarında tatlı bir tebessüm bırakırlar. Ve çoğumuzun fotoğrafa ilk başladığı makinelerdir.

Peki şimdi bir desem ki; Kaç tane yabancı fotoğrafçı tanıyorsunuz, biliyorsunuz? 5-10-20-50... tamam. Kaçı “Sovyet” ya da eski deyimle “doğu bloku” ülkelerinden ? Çoğunlukla da 0 (sıfır) olur herhalde belki 1-2 fotoğrafçı değil mi?

Ama fotoğraf makineleri deyince; Canon, Nikon, Laice, Opemus, Pentax...ve hemen Zenit, Lubitel mutlaka bilinir.

İnternette bir araştırayım dedim mesela “Sovyet Fotoğrafçılığı” diye yazınca Sevgili Mehmet Özer’in yazısından başka bir şey çıkmıyor. Mehmet Özer bu konuda güzel bir yazı yazmış. Yeri gelmişken önereyim istedim. Sonrasında ingilizce kaynaklı aramalarla ve google translate ile karınca ilerleyişiyle bir şeyler bulunabiliyor. Biliyorum uzadı ama giriş derken konuyu da açmış oldum.

İki kutuplu bir dünyadan (Kapitalist ve Sosyalist) tek kutuplu (Kapitalist) bir dünyaya geçişte bir çok alanda olduğu gibi Sanat ve Fotoğraf alanları da etkilendi. Konuya teknolojik ve insani boyutlarıyla baktığımızda ne türden etkiler olduğu da ortaya çıkıyor.

İnsanlık tarihi bakımından fotoğrafın icadı gelişmesi ve kullanımı insanlık için bir nimet olmuştur. Bilim ve Sanat alanları fotoğraf sayesinde gelişmiş ve hala gelişmelerini sürdürmektedirler. Biran fotoğrafı ‘Bilim’den çıkarın (Röntgen, tomografi, uzay, tıp çalışmaları) Biran ‘Sanat’tan çıkarın (Resim, heykel, Seramik, Sinema gibi klasik dalların dışında enstelasyon, Kolaj, gibi ) büyük bir boşluk...Üstüne bilgisayarlarınızda ve cep tellerinizdeki fotoğraf özelliklerini ekleyin...

Tüm bilimsel icatlar insanlık aleminin hayrına olsada bir o kadar da aleyhine kullanılabiliyor. Çünkü Bilim’de Sanat’ta ideolojik bir içerik taşıyorlar. Aynı icat hem insanlığın yararına hemde zararına kullanılabiliyor. Dinamit bulunuyor yollar barajlar yapılır diyorken, bomba olup savaş mühimmatına dönüşüyor. Kısaca en klasiğinden son teknoloji ürünü ne icat edilmişse hemen savaş endüstrisinin merkezine yerleştiriliyor.

Şirketler Endüstrisi diyebileceğim kapitalizmin dev tekelleri ilaçlardan, savaş nesnelerine paraya çeviremeyecekleri her şeyi başta insanlığı yok etmeyi felsefe yol ve yöntem bellemişler. Marx’ın deyimiyle “Gölgesini satamayacakları ağaçları kesiyorlar” Bu tablo günümüzde olduğu gibi “1917 büyük Sovyet Devrimi” öncesi de aynıydı.

1917'de temelleri atılan ve 1922'de kurulan Sovyetler Birliği 1953’e kadar bu insanlık dışı kapitalizmi korkutmuştur. Bu durum başta ABD olmak üzere kapitalist ve emperyalist ülkeleri harekete geçirmiş içerden ve dışardan provakasyonlarla yaralanmış ve 1991 yılında da SSCB’nin dağılmasına yol açmıştır.

1917 Sosyalist ekim devrimi SSCB’de olduğu kadar dünya halkları için de bir umut ve “bir başka dünya mümkündür” düşüncesinin hayata geçirildiği, devrimin kısacık yaşamı boyunca  hayatın her alanında bilimden-sanata bıraktığı kültür ve miras önümüzü aydınlatmaya devam ediyor.  

(Haftaya “1917 öncesi Rusya’da fotoğraf” la devam edeceğiz.)

foto yevgeny khaldi -berlin 1945