Evrensel
gazetesi
Kadraj köşesi
387) 28 nisan
2017
özcan yaman
fotograf-Mikhail Nastyukov-
fotoğrafın bulunuşundan henüz 30 yıl geçmiş ama objektifler doğaya çevrilmiş-1867
SOVYETLERDE
FOTOĞRAF-2- “1917 öncesi Rusya’da fotoğraf”
“en önemli çağdaş tema emektir...
Kitaplarımızın başkahramanı olarak emeği,
yani emek sürecinde örgütlenmiş insanı
almalıyız...
Emeği
yaratıcı bir süreç olarak görmeyi öğrenmeliyiz.”
M. Gorkiy
Tarih 19
Ağustos 1839’u gösterdiğinde, Fransız Bilimler
Akademisi “Daguerreotype”yi yani bu günkü adıyla “fotoğraf”ın icat
edildiğini dünyaya duyuruyordu. Bilinen
ilk fotoğraf bu duyurudan yıllar önce 1826 tarihinde Fransız bilim insanı
Joseph Nicephore Niepce tarafından bir evin çatısından yansıyan görüntünün
duvara sabitlenmesi şeklinde gerçekleşmişti. Nicephore’nin verdiği isimle “heliograph”. Boyutları
25.8 x 29.0 cm. Fransa’da çekildi ama şu anda Amerika, Austin'de
Teksas Üniversitesinde korunuyor.
Bilimsel
araştırmalar ışıkla çizim yapılabileceğini gösterdiğinde, değişik ülkelerde
değişik yöntemler deneniyordu. Sonuçta 1822 lerde başlayan denemeler 1839’da
toplum içine çıkmaya başlıyordu.
Daguerre
bulunuşuna yardımcı olduğu fotoğrafı tanıtırken, “Zenginlerin eğlenebileceği
bir oyuncak olarak söz etmişti. Yüksek sınıf, Daguerreotype ile boş zamanını
değerlendirecek ve onu çok çekici
bulacaktır. “ diyordu.
Burjuvazi,
ayrıcalıklı bir sınıf olduğunu fotoğrafla göstermeye çalışıyordu. Nihayet
Fransa’da yüzyıllardır ressamlara yaptırdıkları uzun ve uğraşlı portrelerini
artık daha hızlı ve gerçeğe en yakın biçimiyle ve daha ucuza halledebileceklerdi.
Aristokrasi için portre yaptırıp evlerinin ve ayrıcalıklı mekanların
duvarlarına asmak simgesel bir anlam
taşıyordu. Fotoğraf yaygınlaşmaya başlarken 1830lu yıllarda bir Parisli, kendi
portresini dönemin kralı Louise-Philippe’in portresiyle yan yana asıyor ve
“Phillippe ile benim aramda hiçbir mesafe yok; o kral-vatandaş, ben de
vatandaş-kralım” diyordu.
Eastman
Kodak’ın “Siz düğmeye basın, gerisini bize bırakın” sloganıyla
endüstrileştirmeye başlaması fotoğrafı burjuvalar arasında cazip ve ulaşılması
gereken ihtiyaç listelerine dahil ediyordu. Başta Fransa, İngiltere, Almanya
ile Amerika’da hızla yayılan
fotoğraf dünyayı sarıyordu. Londra
üniversitesi 1856 yılında fotoğraf eğitimini programları arasına alarak teknik
ve sanat dünyasına akademik eğitimi sokmuş oluyordu. . Hızla fotoğrafçılar
yetişiyordu. Bir çok ressam fotoğrafa yöneliyordu ya da resimlerini yapmak için
fotoğraftan yararlanıyorlardı. Fotoğrafçılar yeni icattan çok para kazanma
yollarını ararlarken herkes bundan yararlanmaya çalışıyordu.
Batıda bu
gelişmeler olurken Rusya uzak duramazdı. Başta Çar III. Aleksandr olmak üzere aristokratlar da artık resim yerine fotoğraf olarak
portrelerini yaptırmalı ve ayrıcalıklarını tüm dünyaya göstermeliydiler.
Fotoğraf Rusya'da, batıda olduğu gibi büyük bir heyecanla takip edildi.
Rusya’da
1839'dan itibaren karmaşık teknik evriminin tüm aşamalarından geçti. Özellikle
çar ve aristokratların ilgisi nedeniyle, Popülerlik kazanmış ilk fotoğraf türü
portre olmuştu.
1860'lı
yıllardan başlamak üzere, eğitim ve bilimsel amaçlar için yaygın olarak
kullanılan panoramik ve etnografik fotoğraf gibi diğer alanlara
yönelindi. Ardından endüstriyel büyüme ve mimari alanında kullanılmaya
başlandı.
1870
yıllarına gelindiğinde, güncel olaylar ve hızla değişen yaşam belgesel
fotoğrafı geliştiriyordu.
1905 – 1917
yılları ise foto jurnalizmin ve foto
muhabirliğinin gelişmesini sağladı.
1917
Sosyalist devrimi öncesi Çarı ve aristokratları memnun ederek para kazanmayı
hedefleyen fotoğrafçılar bir şey daha yaptılar.
Objektiflerini günlük yaşama çevirdiler. Halkın yaşamını ve doğayı da
belgelediler. Özellikle Volga nehri ve çevresinde yaşam konusunda 1870 lerden
görüntüler oldukça etkileyici. Bu dönemde uluslar arası başarılar edinmiş Rus
fotoğrafçılar çıkmıştır... (Haftaya bu fotoğrafçılarla devam edeceğiz)
Fotoğraf: Maxim Dimitriyev-
fotoğrafçıların yüzü halkın yaşamına dönmüş-Rus halkının günlük yaşamından bir kare. –1890
fotoğraf: Sergei Levitsky- çar ııı.aleksander-1890 lardan