Kadraj
köşesi
391)
26 mayıs 2017
özcan
yaman
Her alanda devrim
“Yeni politik sorunlar,
yeni propaganda yöntemleri gerektiriyor.
Fotoğrafın, bu büyük anlatım gücü var.”
John Heartfield
1917
ekim devrimi gerçekleştiğinde çarlık Rusyasından açlık, kıtlık ve yoksulluk
miras kalmıştı. Bir yandan sosyalist planlamalar ve uygulamaları hayata
geçirilirken, diğer yandan halkın açlık ve yoksulluğunun önüne geçilmeye
çalışılıyordu.
Dünyanın
büyük devletleri başta ABD olmak üzere komünizm geliyor korkusuyla (ki Marx
zaten avrupada bir hayaletin dolaştığından, komünizm hayaletinden yıllar önce
uyarmıştı) baskı şiddet ve yıldırma politikalarına başlamıştı. Devrimden sonra
ABD’ye dönen gazeteci John Reed yaşadıklarını ve devrimi anlatıp, belgesel
yazısı ‘Dünyayı Sarsan 10 Gün’ yüzünden düşman ilan edilmişti. Gizlice
Sovyetler Birliğine kaçıp ölene kadar Sovyetlerde yaşamıştı. Tüm bunlara rağmen
batılı komünist, Sosyalist ve devrimciler ekim devrimini çoşkuyla karşılamışlar
ve devrimin başarısı için çalışmışlardır.
Sovyetlerdeki
gelişmeleri ve yaşananları dünyaya duyurmada özellikle fotoğraf önemli bir
iletişim aracı olmuştu. Özellikle Lenin’in çağrısıyla açlığa karşı gıda yardımı
için çalışılması gerekiyordu.
O
yıllarda dikkat çeken iki isim ortaya çıkmıştır.
Bunlardan
biri Armanda Hammer’dir. “Rus göçmeni bir ailenin oğludur. Baba Julius Hammer
bir sosyalisttir. ABD’de Komünist Parti’yi kurar. İsmi komünizmin sembollerini
temsil eden Orak ve çekiçten gelen Armand, Columbia Üniversitesi’nde tıp okur.
Hiçbir zaman doktorluk yapmayan Hammer, 1921 yılında henüz 23 yaşındayken
anavatanı Rusya’yı ziyaret eder. Amacı devrimin ilk yıllarında açlık, sefalet
ve hastalıktan kırılan Rus halkına yardım etmek, öncelikle Ural’da hüküm süren
tifüs salgınına karşı bir hastane kurmaktır. Fakat seyahati sırasında gördüğü
şey açlığın hastalıktan daha vahim bir durum olduğudur. Derhal yetkililerle
görüşür, sonuç tüm nüfusun bir yıl karnını doyuracak bir milyon metreküp
buğdaya ihtiyacı olduğudur. Öğrencilik yaparken babasının ilaç ve eczane işini
geliştirerek kazandığı 1 milyon doları (1910’ların başındaki değeriyle) bu işe
yatırır. Gönderdiği gemilerin buğdayı boşalttıktan sonra satabileceği Rus
mallarıyla doldurulmasını talep eder ki bu işi sürdürebilsin. 23 yaşında genç
bir adamın kapasitesini ve vizyonunu gösteren bu cüretkar girişim ödülsüz
kalmaz elbette. Devrimin şaşkın ve ağır bürokrasisiyle boğuşan genç Armand,
Lenin’in dikkatini çeker ve bu Rus asıllı Amerikalı tarihin akışını değiştiren
bir lider tarafından görüşmeye çağırılır...” (1)
Armanda Hammer, büyük sanat koleksiyoneri olarak dünyada ‘kızıl
milyarder’ olarak anılır.
Bir diğer isim ise Willi Münzenberg ; 1918’de KPD’nin (Almanya Komünist Partisi) kurucu üyesiydi.
Münzenberg 2.Komünist Enternasyonel Kongresi’ne delege olarak atandı . Birinci
Dünya Savaşı sırasında sık sık Lenin’i İsviçre , Zürih’teki evinde ziyaret etti .
1924’te Münzenberg, Reichstag’a seçildi ve 1933’te KPD’nin yasaklanmasına
kadar üye olarak görev yaptı. Münzenberg
işçi
sınıfı kökenli az sayıdaki KPD liderlerinden biriydi.
Sovyetlere
yardım ve destek vermek amacıyla kurulan “Uluslararası İşçi Yardım” (IAH)
örgütünün kuruluşuna destek
vermek amacıyla, aylık dergilerin
çıkarılmasını sağladı. İlk olarak aylık çıkan “Orak ve Çekiç” dergisi yayınlandı. Dergide Maxim
Gorki, George Bernard Shaw, Käthe Kollwitz George Grosz gibi sanatçılar yer
alıyordu. Dergi sanatsal bir içerik kazandı. Yaklaşık 10.000 tirajla başlayan
dergi iki yıl sonra 180.000 tiraja ulaşmıştı. Sonrasında AIZ “Arbeiter
Illustrierte Zeitung” ‘Resimli İşçi Dergisi olarak dönemine damga vuran
yayınlar hem batıdaki fotoğraf dünyasını hem de Sovyetlerde fotoğrafın
yaşamdaki karşılığını bulduğu önemli deneyimler olarak iz bıraktı.
AIZ Foto muhabirleri
yetiştirerek, işçi sınıfı ideolojisiyle donanmış, işçi fotoğrafçıların
fotoğraflarını yayınlamak amacıyla başlamıştır. Değerlendirme kurulunda Aydın,
sanatçı ve tasarımcılar yer alıyorlardı. George Grosz, John Heartfield, Henrich
Zille ve Adolf Behne bulunuyordu. Arbeiter Illustrierte Zeitung ve derneğin
kendi fotoğraf dergisinde yayınlanacak fotoğrafların oluşturulması
sağlanıyordu. AİZ, aynı zamanda Anna Seghers, Erich Kaestner, ve Maxim Gorky ve
Theobald Kaplan’ın hikayeleri ve şiirlerini de düzenli olarak yayınlamıştır.
Bir yandan sosyalist edebiyatın ustalarından diğer yandan da Sosyalist
gerçekçiliğin fotoğraf alanındaki deneysel çalışmalarından yararlanıyordu.
Sınıfa seslenen bir yayın organının fotoğrafçıları da, sınıfın öznelerinden
olmalıydı. Dünya fotoğraf tarihinde ilk defa işçiler kendi çektikleri
fotoğrafları yine kendi dergilerinde yayınlama olanağı buluyorlardı. Berlin’de üretilen
ve dernek tarafından dağıtılan dergi, 2, 000 üyeye ve 500 binden fazla tiraja
sahipti. Teknik bilgi ve sergiler, organizasyonlar düzenliyordu. Öyleki
mizampajıyla burjuva yayıncılık sektöründe taklit edilmiştir. (haftaya devam edecek)
(1) Yahşi Baraz “Kızıl milyarder” http://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR§ionID=9&articleID=282&bhcp=1