393) 16 haziran2017-SOVYETLERDE FOTOĞRAF-8- Dünyayı görmeyi öğrenmek...

Evrensel gazetesi

Kadraj köşesi

393) 16 haziran2017

özcan yaman

SOVYETLERDE FOTOĞRAF-8-

Dünyayı görmeyi öğrenmek...

Proletarya;

hayat ile geçmişin egemen sınıflarının ilgilendiği

sanat arasındaki keskin ayrıma nihayet son vermelidir.

Anatoli Lunaçarski

Sovyet fotoğrafçılığının iki büyük paylaşım savaşı (1914-1918 / 1940-1945) yılları ortasında geliştiğini söyleyebiliriz. Sinema ve fotoğraf “Kamera bir silahtır” sloganıyla sınıf mücadelesinin içinde ve gelişiminde kendini göstermiştir. 1917 Sovyet devrimi fotoğrafçılara ütopyaların gerçekleşmekte olduğu inancını verdi. Devrimin başarıya ulaşması için çalıştılar. Sosyalizmin başarıya ulaşmasında fotoğrafı ve sanatı yeni bir içerikle kullandılar. Sovyet fotoğrafçıları dünyayı görmeyi öğrettiler.

Alexander Rodchenko, Mayakovsky gibi çok yönlü sanatçılar hem devrime sahip çıkmışlar bir militan olarak katılmışlar hemde fotoğrafı propaganda, eğitim ve sanat alanlarında düşünceye biçim vermede bir araç olarak kullanmışlardır.

Devrim öncesi ve sonrasında Sovyet fotoğrafçılığı deyince tarihe not edilen adları burada anmanın önemli olduğunu düşünüyorum.

Mikhail Nastyukov (1840-1883) Andrei Osipovich Karelin (1837-1906), Johann Paul Raul (?),Ivan Fedorovich Barschevsky (1851-1948), Dmitri Ivanovich Yermakov (?),Nikolay Sergeevich Krotkov (?)Peter Braborkov (?) Vasiliy (William) Carrick (1827 – 1878), Yevgeny Vishnyakov (1841 - 1916), Sergei Levitsky (1819-98), Maksim Petrovich Dmitriev (1858-1948), Leonid Vladimiroviç Shokin (1896-1962), Benjamin Leontevich Metenkov (1857-?)

Alexander Rodchenko (1891-1956), Vlademir Mayakovski (1893-1930) El Lissitzky (1890- 1941) Yevgeny Khaldei (Chaldej) (1917-1997),( Boris Ignatovich 1899-1976), Naum Granovsky (1898-1971), Mark Markov-Grinberg (1907-2006), Arkadiy Shishkin (1899-1985), Eleazar Langman (1895-1940), Erwin Volkov (1920-2003), Igor Gnevashev (1936-2016) Igor Zotin (1939-), Arkadiy Shaikhet (1898-1959) Mikhail Prekhner (1911-1941), Pyotr Otsup (1883-1963), Yakov Ryumkin (1913-1986), Alexander Ustinov (1909-1995), Andrey Knyazev (1932-2003), Vasily Egorov (1914-2007), Semyon Friedland (1905-1964), Dimitry Baltermants (1912-1990), Alexander Grinberg (1885-1979), Max Alpert (1899-1980)...

Sosyalist ideolojinin sanat kuramı olarak “Sosyalist Gerçekçilik” sanat akımlarıyla sorunlar yaşamıştır. Fütürizm, Avangard, Dada, Konstrüktivizm, Süprematizm, Sembolizm vb. ile nasıl bir sosyalist anlayış olabileceği çokca tartışılmıştır. Sanat akımlarının içerikleri değişmiş, yenilenmiştir. Sovyet devrimi sanatın iktidarını Avangart sanat akımına bırakmış ama süreç içinde çatışmalar kaçınılmaz da olmuştur. Farklı bakış açılarıyla ilerlemiş ve dünyayı etkileyen ya da bir döneme damga vurmuş sanat akımları olarak tarihe geçmişlerdir.

Bu durum fotoğraf içinde geçerlidir. Sovetskoe foto (Sovyet fotoğrafçılığı) dergisi 1926’da yayınlanır. Sovetskoe'nun ilk sayısının kapağınıda rodechenko tasarlar,  sayfalarında, Rodchenko da dahil olmak üzere avantgard fotoğraf sanatçılarının fotoğrafları yayınlanmıştır.  Hatta biçimci olmakla suçlanarak (yabancı ve elit bir tarzı yansıttıklarını ima edilerek) kınanmıştır. 1928'de Rodchenko'yu Batı Avrupa fotoğraf sanatçıları László Moholy-Nagy ve Albert Renger-Patzsch'ın konusunu ve kompozisyonlarını biçim olarak taklit etmekle suçladılar. 1934'te hükümet, yalnızca sosyalist gerçekçiliğin proleter tüketime uygun olduğunu ve Rodchenko'nun buna uyduğuna karar verdi. Bununla birlikte sanat derneklerinde Rodchenko’ya görevler verildi. O dönemlerde yayınlanan dergilerde “Sosyalist Gerçekçilik” kuramı geçerli olmak üzere zaman zaman farklı sanat anlayışları hakim oldu. Fotoğraf bu bağlamda gelişti. Fotoğrafçılar yeni anlayış ve biçimleri geliştirdiler kullandılar. Manzara, portre, Belgesel, Soyut, foto jurnalizm gibi alanlarda özgün çalışmalara imza attılar. Dünyaya örnek oldular.

Haftaya bazı fotoğrafçıların çalışmalarından örneklerle devam edeceğiz.    

Afiş: rodchenko-Constructivism3_detail_em