410-- FOTOĞRAFIN SOVYETLERE, SOVYETLERİN FOTOĞRAFA KATKILARI-Evrensel 8 Aralık 2017

FOTOĞRAFIN SOVYETLERE, 

SOVYETLERİN FOTOĞRAFA KATKILARI

Fotoğrafın icadı batıda hızla yayılırken, Rusya’da buna uzak durmamış ve fotoğraf aynı hızla Rusya’da da özellikle teknolojide Daguerratypler ve renkli fotoğraf alanındaki çalışmalarda katkı bile sunmuştur. Dünyada fotoğraf aristokratlar, iktidarlar ve elitler arasında ayrıcalıklı bir yer edinmişken, halkın fotoğrafa ve fotoğrafın halka ulaşımı oldukça zordu. Bu yeni icadı öğrenmek çekmek ve kullanmak öncelikle parası olanlara tanınan bir ayrıcalıktı. 1888 yılında Kodak “Siz düğmeye basın, gerisini bize bırakın” diyerek parası olanlara sesleniyordu. Fotoğraf makinelerine ulaşmak ve fotoğrafla uğraşmak pahalı ve zor bir işti. Sonuçta sınıfsal bir statünün ve hakim olanların çıkarlarına hizmet eden yeni bir icattı.  (Aristokratların evlerini süsleyen aile fotoğrafları özellikle portreler, Suçluların arşivlenmesi,)

DEVRİME TANIKLIK ETTİ.

Fotoğraf 1917 ekim devriminde devrimin tanıklığı ve belgelenmesinde kullanılmıştır. Daha önceleri dünyada gelişen bir çok olay ve hareketler (Savaşların ve iç savaşların belgelenmesi vb )her ne kadar belgelenmiş olsa da Rusya’da gerçekleşen sosyalist devrimde kullanıldığı kadar başarılı değildir.  Çünkü hakim olan iktidar kendi ideolojisine göre kullanıyordu.

“...Rusya’da 1839'dan itibaren karmaşık teknik evriminin tüm aşamalarından geçti. Özellikle çar ve aristokratların ilgisi nedeniyle, Popülerlik kazanmış ilk fotoğraf türü portre olmuştu.

1860'lı yıllardan başlamak üzere, eğitim ve bilimsel amaçlar için yaygın olarak kullanılan panoramik ve etnografik fotoğraf gibi diğer alanlara yönelindi. Ardından endüstriyel büyüme ve mimari alanında kullanılmaya başlandı. 1870 yıllarına gelindiğinde, güncel olaylar ve hızla değişen yaşam belgesel fotoğrafı geliştiriyordu. 1905 – 1917 yılları ise foto jurnalizmin ve foto muhabirliğinin gelişmesini sağladı. 1917 Sosyalist devrimi öncesi Çarı ve aristokratları memnun ederek para kazanmayı hedefleyen fotoğrafçılar bir şeyi daha gerçekleştirdiler. Objektiflerini günlük yaşama çevirdiler. Halkın yaşamını ve doğayı da belgelediler. Özellikle Volga nehri ve çevresinde yaşam konusunda 1870 lerden görüntüler oldukça etkileyici. Bu dönemde uluslar arası başarılar edinmiş Rus fotoğrafçılar çıkmıştır. Bu fotoğrafçıların çoğu 1917 ekim devrimini benimsemiş ve belgelenmesini sağlamıştır. (Fakat kendisi de bir aristokrat olan Sergey Prokudin-Gorskii 1905 yılında, Rusya’daki hayatı belgelemek için renkli fotoğraf alanında ortaya çıkan teknolojik gelişmelerde katkısı olmuş. İlk defa, yine bu alanın öncülerinden biri olan İskoç fotoğrafçı James Clerk Maxwell tarafından formüle edilen bir teknik de dahil olmak üzere farklı teknikleri kullanan Prokudin-Gorskii 1918 de Fransa’ya kaçmıştır. Bu notu da düşmekte fayda var)

DEVRİMİN BÜYÜK DESTEKÇİLERİNDEN FOTOĞRAF

Büyük ölçüde yoksul, aç ve okuma yazma oranının düşük olduğu bir ülkede gerçekleşen devrime en büyük destek fotoğrafçılardan ve fotoğraftan gelince Sovyet iktidarı bunun farkına varıp devlet desteğini hem endüstrinin kurulup gelişmesine hem de yeni fotoğrafçıların bilim ve  sanat alanlarında gelişime destek vermiştir. "Susmayan ve ülkeyi terk etmeyen herkesi, (ressamlar, yerbilimciler, fotoğrafçılar, amatör ve profesyonel muhabirleri) "Ekim Devrimi'ne katılmaya çağırıyor,  "Objektifle çok güzel tarih yazılır çünkü bu açık ve anlaşılırdır. Hiç bir ressam bir fotoğrafçının gördüğünü keten beze aktaracak kadar yetenekli değildir" diyordu Lenin.

Fotoğraf halkın görme, öğrenme ve bilinçlenmesinde sokaklardan, okullara, fabrikalardan, tarlalara bilimden sanata her yerde idi.

Çarlık döneminde dışa bağımlı olan fotoğraf genç Sovyetler döneminde endüstrileşerek ve herkesin ulaşabileceği  hale gelmiştir. Aynı zamanda dünyada yaygınlaşmasını da sağlamıştır. Sovyetler dünya halklarının fotoğrafa ulaşmasında önemli olmuştur. Fotoğraf makineleri ve kimyasal ekipmanlarını ucuza mal edip dünya pazarlarında da ucuza satarak katkılarını göstermenin dışında fotoğrafın içeriğine ve anlamına ilişkin yeni bakış alanlarını açmasıyla da önemli bir katkı sunmuştur. Özellikle fotoğraf nedir? Ne olmalıdır? Sorularını sunmuş ve en güzel örneklerini göstermiştir. Devrim sonrasında Amerika ve Avrupa’da gelişen anti komünizm ve sansür karşısında yalnızca fotoğraf makineleriyle bilinen ama fotoğraf tarihinde yok sayılmalarına çalışılmıştır. Sovyet Devriminin 100. Yılında bir hatırlayalım istedim.

1949-1990 YILLARINDA YAKLAŞIK 50 MİLYON FOTOĞRAF MAKİNESİ ÜRETİLDİ.

Komsomol ve Lubitel: 1949'daki ilk üretimden 1990'ların başındaki üretim durdurulmasına kadar yaklaşık 5 milyon makine üretildi  ve satıldı.

Etüd Fotoğraf makinesi 1969-1973 yıları arasında üretilen bu süre boyunca 1 milyon 500 bin adet üretilmişti. Makine’nin fiyatı sadece 7 ruble’ydi.

Lubitel-166 fotoğraf makinesi 1976-81 yılları arasında ilk etapta yaklaşık 70 bin adet üretilmişti.

1980-90 yılları arasında üretilen bir üst modeli ise yaklaşık 1 milyon adet üretildi.

Smena-8 ve 8M modeli 21 milyon adet üretimiyle en çok talep edilen makinelerin başında geliyordu. 1970-92 arasında üretimde kalan makine 15 rubleden başlayan fiyatlarla satılıyordu.

Almaz üretimi 1979-89 tarihlerin arasında St. Petersburg’da LOMO fabrikasında gerçekleşen makineden yaklaşık 20 bin adet üretilmiştir. Ağırlığı 1 kg’dan fazla olan makineler 24×36 mm lense sahipti ve yaklaşık 650 ruble fiyatla satılıyordu.

Zorki-4 marka makine 1956-73 yılları arasında Moskova’da üretilen 24x36 mm’lik lense sahipti. Yaklaşık 1 milyon 800 bin adet üretilen fotoğraf makineleri yaklaşık 700 gram ağırlığa sahipti.

Zenit-E” model fotoğraf makinesinden 1966-87 yılları arasında Moskova’da 3 milyon adetten fazla üretim gerçekleştirilmiştir.

Zenit-TTL modelinden 1976-86 yılları arasında yaklaşık 1 milyon 632 bin adet üretilmiştir.

FED-4  marka fotoğraf makinesi Başkent Moskova’da 1964-75 tarihleri arasında üretildi. Yaklaşık 633 bin üretilen bu makinanın ağırlığı 960 gramdı.

Smena-Sembol marka makine 1971-95 tarihleri arasında 4 milyon adetten fazla  üretildi.

 St. Petersburg’da imal edilen makine 24×36 mm kadraj genişliğe ve 400 gram ağırlığa sahipti.

Sokol-Avtomat 1966-78 tarihleri arasında St. Petersburg’da üretilen bu  model, Sovyetlerin Avrupa’ya ihraç edilen ender modellerinden biriydi. Toplamda 400 bin adet üretilen makinanın ağırlığı 845 gramdı.

“Viliya-Avto” modeli 24x36 mm kadraja sahipti. 1973-83 yılları arasında Belarusta üretilen

450 gram ağırlığa sahip makine’den yaklaşık 2 milyon adet imal edildi.

Yukarıdaki marka model ve adetler bulabildiklerim. Bunların dışında bir çok makinenin üretildiğini biliyoruz. Sırf bulabildiklerim bile 1949 dan 1990 yılları arasında yaklaşık 50 milyon makine yapıyor. İnanılması güç adetlerde üretilen ve satılan makinelerin sayesinde fotoğrafla tanışan buluşan binlerce insan bu gün fotoğraf alanında üretiyor, çalışıyor. (Bende Zenit-E marka makineyle başlamıştım.)

Son bir not:

SSCB'de oldukça popüler olan Zenit makinelerden yaklaşık 15 milyon tane üretilmiş ve büyük bir kısmı Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere'ye ihraç edilmişti. Ancak Zenitlerin üretimine 2005 yılında son verilmişti. Sputnik’in haberine göre Rostec'in İletişim ve Bilgilendirme Departmanı'nın başında bulunan Vasiliy Brovko, RNS'ye yaptığı açıklamada; Rusya’nın devlet teknoloji şirketi Rostec, dünya genelinde birçok fotoğrafçının 'fotoğraf makinelerinin tankı’ kabul ettiği Zenit’lerin yeniden üretimine başlayacaklarını duyurdu. Dijital Zenit’leri bende merakla beklemekteyim...

1917 Sosyalist Ekim Devrimi SSCB’de olduğu kadar dünya halkları için de bir umut ve “Bir başka dünya mümkündür” düşüncesinin hayata geçirildiği, devrimin kısacık yaşamı boyunca  hayatın her alanında bilimden sanata bıraktığı kültür ve mirasla önümüzü aydınlatmaya devam ediyor.

https://www.evrensel.net/yazi/80427/fotografin-sovyetlere-sovyetlerin-fotografa-katkilari