391) 26 mayıs 2017-SOVYETLERDE FOTOĞRAF-6- Her alanda devrim

Evrensel gazetesi

Kadraj köşesi

391) 26 mayıs 2017

özcan yaman

 

 SOVYETLERDE FOTOĞRAF-6-

Her alanda devrim

“Yeni politik sorunlar,

yeni propaganda yöntemleri gerektiriyor.

Fotoğrafın, bu büyük anlatım gücü var.”

John Heartfield

1917 ekim devrimi gerçekleştiğinde çarlık Rusyasından açlık, kıtlık ve yoksulluk miras kalmıştı. Bir yandan sosyalist planlamalar ve uygulamaları hayata geçirilirken, diğer yandan halkın açlık ve yoksulluğunun önüne geçilmeye çalışılıyordu.

Dünyanın büyük devletleri başta ABD olmak üzere komünizm geliyor korkusuyla (ki Marx zaten avrupada bir hayaletin dolaştığından, komünizm hayaletinden yıllar önce uyarmıştı) baskı şiddet ve yıldırma politikalarına başlamıştı. Devrimden sonra ABD’ye dönen gazeteci John Reed yaşadıklarını ve devrimi anlatıp, belgesel yazısı ‘Dünyayı Sarsan 10 Gün’ yüzünden düşman ilan edilmişti. Gizlice Sovyetler Birliğine kaçıp ölene kadar Sovyetlerde yaşamıştı. Tüm bunlara rağmen batılı komünist, Sosyalist ve devrimciler ekim devrimini çoşkuyla karşılamışlar ve devrimin başarısı için çalışmışlardır.

Sovyetlerdeki gelişmeleri ve yaşananları dünyaya duyurmada özellikle fotoğraf önemli bir iletişim aracı olmuştu. Özellikle Lenin’in çağrısıyla açlığa karşı gıda yardımı için çalışılması gerekiyordu.

O yıllarda dikkat çeken iki isim ortaya çıkmıştır.

Bunlardan biri Armanda Hammer’dir.  “Rus göçmeni bir ailenin oğludur. Baba Julius Hammer bir sosyalisttir. ABD’de Komünist Parti’yi kurar. İsmi komünizmin sembollerini temsil eden Orak ve çekiçten gelen Armand, Columbia Üniversitesi’nde tıp okur. Hiçbir zaman doktorluk yapmayan Hammer, 1921 yılında henüz 23 yaşındayken anavatanı Rusya’yı ziyaret eder. Amacı devrimin ilk yıllarında açlık, sefalet ve hastalıktan kırılan Rus halkına yardım etmek, öncelikle Ural’da hüküm süren tifüs salgınına karşı bir hastane kurmaktır. Fakat seyahati sırasında gördüğü şey açlığın hastalıktan daha vahim bir durum olduğudur. Derhal yetkililerle görüşür, sonuç tüm nüfusun bir yıl karnını doyuracak bir milyon metreküp buğdaya ihtiyacı olduğudur. Öğrencilik yaparken babasının ilaç ve eczane işini geliştirerek kazandığı 1 milyon doları (1910’ların başındaki değeriyle) bu işe yatırır. Gönderdiği gemilerin buğdayı boşalttıktan sonra satabileceği Rus mallarıyla doldurulmasını talep eder ki bu işi sürdürebilsin. 23 yaşında genç bir adamın kapasitesini ve vizyonunu gösteren bu cüretkar girişim ödülsüz kalmaz elbette. Devrimin şaşkın ve ağır bürokrasisiyle boğuşan genç Armand, Lenin’in dikkatini çeker ve bu Rus asıllı Amerikalı tarihin akışını değiştiren bir lider tarafından görüşmeye çağırılır...” (1)

Armanda Hammer, büyük sanat koleksiyoneri olarak dünyada ‘kızıl milyarder’ olarak anılır.

Bir diğer isim ise Willi Münzenberg ; 1918’de KPD’nin (Almanya Komünist Partisi) kurucu üyesiydi. Münzenberg 2.Komünist Enternasyonel Kongresi’ne delege olarak atandı . Birinci Dünya Savaşı sırasında sık sık Lenin’i İsviçre , Zürih’teki evinde ziyaret etti .  1924’te Münzenberg, Reichstag’a seçildi ve 1933’te KPD’nin yasaklanmasına kadar  üye olarak görev yaptı. Münzenberg işçi sınıfı kökenli az sayıdaki KPD liderlerinden biriydi.

Sovyetlere yardım ve destek vermek amacıyla kurulan “Uluslararası İşçi Yardım” (IAH) örgütünün kuruluşuna destek vermek amacıyla, aylık  dergilerin çıkarılmasını sağladı. İlk olarak aylık çıkan “Orak ve Çekiç” dergisi yayınlandı. Dergide Maxim Gorki, George Bernard Shaw, Käthe Kollwitz George Grosz gibi sanatçılar yer alıyordu. Dergi sanatsal bir içerik kazandı. Yaklaşık 10.000 tirajla başlayan dergi iki yıl sonra 180.000 tiraja ulaşmıştı. Sonrasında AIZ “Arbeiter Illustrierte Zeitung” ‘Resimli İşçi Dergisi olarak dönemine damga vuran yayınlar hem batıdaki fotoğraf dünyasını hem de Sovyetlerde fotoğrafın yaşamdaki karşılığını bulduğu önemli deneyimler olarak iz bıraktı.

AIZ Foto muhabirleri yetiştirerek, işçi sınıfı ideolojisiyle donanmış, işçi fotoğrafçıların fotoğraflarını yayınlamak amacıyla başlamıştır. Değerlendirme kurulunda Aydın, sanatçı ve tasarımcılar yer alıyorlardı. George Grosz, John Heartfield, Henrich Zille ve Adolf Behne bulunuyordu. Arbeiter Illustrierte Zeitung ve derneğin kendi fotoğraf dergisinde yayınlanacak fotoğrafların oluşturulması sağlanıyordu. AİZ, aynı zamanda Anna Seghers, Erich Kaestner, ve Maxim Gorky ve Theobald Kaplan’ın hikayeleri ve şiirlerini de düzenli olarak yayınlamıştır. Bir yandan sosyalist edebiyatın ustalarından diğer yandan da Sosyalist gerçekçiliğin fotoğraf alanındaki deneysel çalışmalarından yararlanıyordu. Sınıfa seslenen bir yayın organının fotoğrafçıları da, sınıfın öznelerinden olmalıydı. Dünya fotoğraf tarihinde ilk defa işçiler kendi çektikleri fotoğrafları yine kendi dergilerinde yayınlama olanağı buluyorlardı. Berlin’de üretilen ve dernek tarafından dağıtılan dergi, 2, 000 üyeye ve 500 binden fazla tiraja sahipti. Teknik bilgi ve sergiler, organizasyonlar düzenliyordu. Öyleki mizampajıyla burjuva yayıncılık sektöründe taklit edilmiştir.  (haftaya devam edecek)

(1) Yahşi Baraz “Kızıl milyarder” http://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=9&articleID=282&bhcp=1