Evrensel gazetesi

Kadraj köşesi

390) 17 mayıs 2017

özcan yaman

Kırmızı Kama ile Beyazları Vur, Lissitzky'nin propagandacılık sanatındaki en eski girişimlerinden biridir. Bolşeviklerin devrimini 1917'de gerçekleştirdikten kısa bir süre sonra Kızıl Ordu'nun desteğiyle siyasi olarak yükümlü olan bu çalışmayı yaptı. Kırmızı kama, anti-Komünist Beyaz Ordusu'na nüfuz eden devrimcileri sembolize etti.

SOVYETLERDE FOTOĞRAF-5- ve dünya sarsılıyor...

öldünüz bu kaçınılmaz savaşta
özgürlüğü için, onuru için halkın.
canınızı, canınızdan çok sevdiklerinizi verdiniz
çok çektiniz korkunç zindanlarda
zincirlere bağlanarak gittiniz sürgünlere

taşırken zincirleri, sızlanmadınız, unutmadınız acı çeken kardeşlerinizi;
adalet daha güçlüdür kılıçtan çünkü
çektiklerinizin hesabı sorulacak bir gün.
vakti geliyor, istibdat yıkılacak, ayaklanacak halk, büyük ve özgür.

hoşçakalın kardeşler, soylu bir yol seçtiniz,
söz veriyoruz mezarlarınızın başında dövüşmeye; çalışmaya, mutluluğu için halkın.

John Reed

‘Dünyayı Sarsan On Gün’ (Sayfa 142 - yordam kitap)

1920’li yıllar genç sovyetlerin yeni bir dünyanın kurulmasında fotoğraf ve sinemanın önemini bilerek, hem teknolojik hem de eğitim alanında yatırımların yapıldığı yıllara denk gelmektedir. Bu dönemde çarlık diktatörlüğüne karşı olan ve devrimi büyük bir çoşkuyla karşılayan bilim insanları, sanatçı/fotoğrafçı birer aktivist ve militan olarak devrime güç vermişlerdir. Aristokratlar içinde yer edinmiş bazı sanatçı/fotoğrafçılar çıkarlarına uymadığı için devrimden kaçmış, batıya sığınmışlardır. 1905 Rus-Japon savaşı ve yaşanan halk ayaklanması 1914-18 birinci paylaşım savaşları Rus halkını canından bezdirmiş. çarlığın savaşlarda askerleri bir hiç uğruna öldürtmesi halkın açlık ve sefalete sürüklenmesi paylaşım savaşından Rus halkına düşen pay olmuşken, bir başka dünyanın kurulabileceğini Lenin göstermiştir. Burada Sovyet devrimine girecek değilim fakat Lenin’in önderliğinde günün şartlarına uygun geliştirilen stratejiler 1917 yılında Bolşeviklerin galibiyetiyle Ekim devriminin zaferiyle sonuçlanmıştır.

Nihayet Paris komününden 46 yıl sonra Rusya’da Sosyalist devrim gerçekleştirilmiştir.

“Dünyayı Sarsan On Gün”

Devrim yıllarının canlı tanığı olan Amerikalı gazeteci ve yazar John Reed; “Dünyayı sarsan 10 gün” isimli belgesel romanını yazmış, Genç Sovyetlerde devrimin başarısı için çalışırken hayata gözlerini yummuştur. Cenazesi devlet tarafından kaldırılmış ve Kremlin Kızılmeydana gömülmüştür. John Reed’in tanıklığı ve dökümanter film ve fotoğraflar bir araya gelince 1917 Ekim devrimi belgesel bir hikayeyi tamamlamıştır.

Sinema ve fotoğraf alanında başta Sergei Eisanstein, Grigori Aleksandrov. Alexandre Dorn, Petr Nowichiy, Alex Saweljiev, ve isimleri bilinmeyen birçokları Sovyet devrimini belgelemişlerdir.

1896-1917 yıllarına ait gerçek görüntüleri çeken Sergei Eisanstein, Grigori Aleksandrov dünya sosyalist kültürüne büyük miras bırakmışlardır. Sergei Eisanstein, Grigori Aleksandrov 1925’te 1905 ayaklanmasını anlatan “Potemkin Zırhlısı” filmini pek çok sahnesini gerçek çekimlerden kullanarak yapmışlardır. 1926 yılında ise” Oktaber/Ekim” filmi gerçekleştirilmiştir. Bu filmler dünya sinema tarihinin sessiz sinema döneminin şahaserleri olarak anılmaktadır.

1967 yılında “Dünyayı Sarsan 10 Gün” filmi John Reed’in kitabından seneryolaştırılarak yönetmenliğini Grigori Aleksandrov’un yaptığı Sovyet Devrimi’nin canlı tanıklığını yapan sarsıcı bir yapımdır. Bu filmde, gerçek tanıklar ve görüntülerle, Rus tarihinin Çarlık despotizminden Bolşevik Devrimi’ne doğru akan zaman dilimindeki tüm evreleri ve olayları anlatılmaktadır. Filmde, Çarlığın baskı ve zorbalığı, halkın durumu, saray entrikaları, Rasputin, Kanlı Pazar, sosyal demokratların tarihsel işlevi, Menşevikler/Kerenski, Lenin, teorisi ve işçi sınıfı, Bolşevik Partisi eşittir devrim denklemi yer almaktadır. Filmde bir çok sahne olaylar gerçekleştiği sıralarda çekilen gerçek görüntülerden, özellikle “Potemkin Zırhlısı” ve “Oktaber/Ekim” filmlerinden eklenmiştir. Bu yapımın İngilizce kopyası ünlü sanatçı Orson Welles tarafından seslendirilmiştir.

1981 yılında Warren Beatty'in yönettiği, Warren Beatty, Diane Keaton, Jack Nicholson'un başrollerini oynadığı ve 1981 yapımı John Reed’in hayatını 1917 devrim süreciyle anlatan “Reds / Kızıllar” En iyi yönetmen oscar’ını almıştır.

Daha sonra 1982 yılında SSCB, Meksika ve İtalya ortak yapımı olarak, yönetmen Sergey Bondarçuk tarafından yeniden çekilen “Dünyayı Sarsan 10 Gün” filminde Franco Nero, John Reed’i canlandırmıştır.

Sanatçılar Sosyalist devrimi sokak gazeteleri ve Afişlerle halka anlatıyor.

İlerde bahsedeceğimiz Alexander Rodchenko,Vladimir Tatlin, El Lissitzky, Kazımir Maleviç ve Wasily Kandisky gibi dünya sanat tarihini değiştiren büyük sanatçılar fotoğraf, resim ve heykelleriyle sokak ve sanat diye niteleyebileceğimiz propaganda da sanatı kullandılar. Ayrıca dünya sanat tarihine damga vuracak izleride bıraktılar. Devrim zamanlarında birer militan olarak ürettiler... (devamı haftaya)

.....

Alexander Rodschenko: Leningrad Devlet Yayınevi için yapılan poster tasarımı. Kompozisyon fotomontajın (fotoğraf ve metin kombinasyonu) tipik bir örneğidir. Açık bir şekilde politik devrimin amaçlarını destekliyorlar.